Tiếng Tày (7)

Bài 7: HẾT LĂNG (LÀM GÌ?)

I .HỘI THOẠI
LIÊN: Chài Thành lo?.
(Anh Thành à?)

THÀNH: Ầư, noọng Liên dú rườn lá?
(Ừ, em Liên ở nhà đấy à?)

LIÊN: Dà, hâng lai bấu chập chài Thành dá, lao tố nhỉ slíp pi dá bấu hăn căn slắc pày vớ.
(Ái dà, lâu lắm không gặp anh Thành rồi, chắc là 20 năm rồi không thấy nhau bao giờ á)

THÀNH: Chăn lố! Tẳm pi ết xiên cẩu pac pét slíp hả thâng ca này, nhi ết pi dá nhằng nọi lò?
(Đúng đấy! Từ năm 1985 đến bây giờ, 21 năm rồi còn ít à?)

LIÊN : Chài Thành ca này hết lăng dế?
(Anh Thành bây giờ làm gì thế?)

THÀNH: Chài ca này hết kỹ sư dú Nông trường liệng mò Nam Yên ní.
(Anh bây giờ làm kỹ sư ở Nông trường nuôi bò Nam Yên ấy)

LIÊN: Pện lỏ . Pện nhằng pi lùa né?
(Vậy à. Vậy còn chị dâu nữa?)

THÀNH: Pi lùa chướng đếch dú Nông trường. Ké dá, pi nả mừa hưu a. Sloong cần lục, hò cốc pi nẩy đảy slam slíp ết pi dá. Te hết Giám đốc rườn máy cơ khí Bản Than. Tua lục nhình hang pây hết lùa dú bản Cốc Bây, thư nà.
(Chị dâu giữ trẻ ở Nông trường. Già rồi, sang năm về hưu. Hai người con, thằng con cả năm nay được 31 tuổi rồi. Nó đang làm Giám đốc nhà máy cơ khí Bản Than. Đứa con gái út đi làm dâu ở bản Cốc Bây, cày ruộng).

II. TỪ NGỮ
1.chẩp// thuông: gặp
2.lao tố: Có lẽ, chắc là.
3.slắc pày:lần nào; bao giờ
4.hết: làm . Hết nà: làm ruộng; hết fiệc: làm việc; hết tảo: làm thầy mo; hết lùa: làm dâu
5.pi nả: sang năm; pi lăng: năm kia (tương lai); pi chai: năm kia (quá khứ)
6.Tứn quân chắng slôn đăng mạ; hết xạ chắng lụ loạ slon slư.[ Xuất binh mới đóng cương ngựa, làm ông xã mới mày mò học chữ.] Nước đến chân mới nhảy.
7.ní // nấy: ấy, í.

III. NGỮ PHÁP.
1.Chài Thành hết giám đốc nông trường.
2.Pí Na hết rườn sảng háng.
3.Pả Pjạ khả cáy hết phjắc lặp pi noọng.
4.Lục đếch tức sáng chang coong.

IV. LUYỆN TẬP.
1.Hãy dịch các câu sau sang tiếng Tày:
a.Bác An làm tổ trưởng.
b.Cháu Lan là bác sĩ.
c.Người cổ đại lấy đá làm dao chặt gỗ.
d.Bà Lê nhận anh Thành làm con nuôi.

2.Hãy dùng tiếng Tày để giới thiệu những người trong gia đình: Gia đình gồm những ai, bao nhiêu tuổi, làm gì.

3.Điền vào chỗ trống để tạo thành các cặp thoại
A: .......................................................................................................
B: Khỏi xo chiềng, nẩy lẻ noọng a khỏi.
A: Noọng a chài hết lăng dế?
B: .......................................................................................................
A: .......................................................................................................
B: Tua pjai khỏi nhằng slon slư chầy.

TẬP ĐỌC.
Thơ lẩu cúa cần Tày le bại bài lượn chang đảm lẩu. Bại bài lượn tỉ mì lai dương. Mì bài lượn sle slao báo fuối xảo căn. Mì bài fuối mừa tình cảm ân nghịa po me, lục lan họ háng, bản con. Bặng đoạn nảy fuối mừa tình cảm họ háng lục lan:

Co mạy đeo slinh mì lai cáng
Rườn cần lai họ háng là hơn.
Noọng khỏi lạy tổ tiên đoạn dá
Rườn cần nhằng lùng pả áo a
Vằn cón mì ỏm đa fà tía
Pải lạy nẩy pjá nghịa tèn ân
Lục le lục rườn cần,
Lan le lan xuân họ.
( Thơ lẩu)
Cây một thân mà có nhiều cành
Nhà ta nhiều họ hàng là quý.
Em tôi đã trình lạy tổ tiên,
Nhà mình còn anh em chú bác
Thuở bé thơ cho địu, tã, chăn
Giờ để em bái tạ công ơn,
Con là con nhà mình
Nhưng là cháu họ hàng nội ngoại.
(Hát đám cưới – Lương Bèn sưu tầm,dịch)

CẰM SLAM:
1.Lục pi chài le roọng hết lăng?
2.Mjề cúa khủ le roọng hết rừ?
3.Noọng a cúa pú le roọng pền rừ?
Cách xưng hô theo quan hệ gia đình của người Tày:
Hàng/
Thế hệ Hàng trên Trực hệ Hàng dưới
Cụ Chựa Chựa Chựa
Ông / bà Pú / mé Pú /mé Pú / mé
Ta / tái Ta / tái Ta / tái
Bố/ mẹ bảc / pả Pá* / ằm* khủ – mử
áo - a
Cùng đời Chài, pí NGƯỜI NÓI (A) noọng
Đời con lan Lủc Lan
Đời cháu lan lan lan
Đời chắt lển lển lển

Kết thúc bài 7. Pì noọng slon đây nớ.